Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011

Εφαρμογή των διατάξεων περί τύπου στα ιστολόγια



Τείνει να παγιώνεται η νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων στη Χώρα μας, η οποία δέχεται ότι οι διατάξεις περί τύπου δεν εφαρμόζονται σε αυτά. Η νομολογία αυτή δέχεται ειδικότερα, ότι δεν εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του ν. 1178/1981, όπως ισχύει, στα ιστολόγια (ΠΠρΠειρ 4980/2009, ΔiΜΕΕ 2010, 101 επ., με σχόλια Σ. Τάσση, ΠολΠρΘεσ 25552/2010, ΔiΜΕΕ 2010 515 επ.)

Ο λόγος για τον αποκλεισμό αυτό είναι ότι τα ιστολόγια δεν παρουσιάζουν την επιχειρηματική διάρθρωση ενός παραδοσιακού εντύπου ούτε έχουν ιεραρχική δομή οργανώσεως, ώστε να εμπίπτουν στις ρυθμίσεις τους. Επίσης, σύμφωνα με τη νομολογία αυτή, δεν εφαρμόζονται στα ιστολόγια οι διατάξεις περί τύπου, διότι σκοπός τους δεν είναι η διάδοση πληροφοριών προς μαζική ενημέρωση, αλλά η ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, σκέψεων και αναλύσεων μέσω ενός μηχανισμού δυναμικής επικοινωνίας . Αναφέρεται, δε ότι το ιστολόγιο είναι διαδραστικό μέσο και για αυτό διαφέρει από τις ιστοσελίδες που διατηρούν τα μέσα ενημέρωσης στο Διαδίκτυο, διότι η διαμόρφωση του περιεχομένου του δεν αποφασίζεται μόνο από τον κύριο και τους δημοσιογράφους του μέσου ενημέρωσης, αλλά από όλους τους χρήστες του Διαδικτύου, οι οποίοι είναι αναγνώστες του ιστολογίου, καθώς και ότι ο κάτοχος – διαχειριστής κατά κανόνα δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τους αναγνώστες του ιστολογίου και να αποφασίζει ποιοι από αυτούς επιτρέπεται να ανακοινώνουν τα σχόλιά τους σε αυτό.

Οι συνέπειες από τη νομολογία αυτή είναι πολλές. Καταρχήν, είναι θετικό ότι δεν εφαρμόζονται τα κατώτερα όρια αποζημιώσεως που προβλέπονται στο νόμο, οπότε σε περίπτωση επιδίκασης αποζημίωσης, αυτή θα καθορίζεται ελεύθερα από το Δικαστήριο που επιλαμβάνεται της εκάστοτε αγωγής αποζημίωσης. Ασφαλώς, θα ήταν αδύνατο να εφαρμοστούν αναλογικά οι διατάξεις του ν. 1178/1981, οι οποίες αναφέρονται σε ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά (ή το άρθρο 4 παρ. 10 ν. 2328/1995 που αναφέρεται σε τηλεοπτικούς σταθμούς), στα ιστολόγια που είναι ένα νέο επικοινωνιακό μέσο.

Επίσης, δεν εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου 681 Δ ΚΠολΔ για την εκδίκαση διαφορών που αφορούν σε προσβολές από δημοσιεύματα ή ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, αλλά η τακτική διαδικασία.

Περαιτέρω, τίθεται το ζήτημα αν εφαρμόζεται η νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων (ν. 2472/1997). Στη νομοθεσία μας δεν υπάρχει εξαίρεση για την επεξεργασία δεδομένων από δημοσιογράφους (βλ. σχετικ΄την απόφαση Satamedia του ΔικΕΕ) ώστε να εφαρμόζεται και για τους bloggers, με εξαίρεση τη διάταξη του άρθρου 7 ν. 2472/1997 περ. ζ΄ (Η επεξεργασία αφορά δεδομένα δημοσίων προσώπων, εφόσον αυτά συνδέονται με την άσκηση δημοσίου λειτουργήματος ή τη διαχείριση συμφερόντων τρίτων, και πραγματοποιείται αποκλειστικά για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος), η οποία έχει στενή εφαρμογή. Γενικώς, δηλ. επί των ιστολογίων βρίσκει πλήρη εφαρμογή ο ν. 2472/1997.

Τέλος, το κρισιμότερο ερώτημα είναι αν ισχύει η συνταγματική προστασία του τύπου. Γενικά γίνεται δεκτό ότι οι ηλεκτρονικές εκδόσεις του τύπου εμπίπτουν στη σχετική προστασία, ωστόσο αυτό δεν ισχύει για τα ιστολόγια (βλ. Ιγγλεζάκη, Ελευθερία έκφρασης και ανωνυμία στο Διαδίκτυο: το παράδειγμα των ιστολογίων, υπό δημοσίευση στο περιοδικό ΔiMEE). Ωστόσο, εν προκειμένω βρίσκει εφαρμογή η γενική διάταξη του άρθρου 14 του Συντάγματος για την ελευθερία της έκφρασης. Αναλογικά θα μπορούσαν, θεωρούμε, να εφαρμοστούν ορισμένες από τις ελευθερίες του τύπου, όπως προστασία πηγών, απαγόρευση λογοκρισίας κλπ.

Προστασία των παιδιών στο ψηφιακό περιβάλλον

Σε έκθεση της 13.9.2011 που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία εντάσσεται στο ψηφιακό θεματολόγιο της ΕΕ, προβάλλεται το συμπέρασμα ότι απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για διασφάλιση των παιδιών, σύμφωνα με έκθεση της Επιτροπής. Στην εν λόγω έκθεση εξετάζεται πως τα κράτη μέλη υλοποιούν τις συστάσεις της ΕΕ ώστε τα παιδιά να μπορούν απολαμβάνουν τον ψηφιακό κόσμο με αξιοπιστία και ασφάλεια. Τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη μέλη και ο κλάδος της ψηφιακής τεχνολογίας για την υλοποίηση των συστάσεων της ΕΕ, του 1998 και του 2006, που αποβλέπουν στην προστασία των ανηλίκων κατά τη χρήση οπτικοακουστικών και επιγραμμικών (διαδικτυακών) υπηρεσιών αποδείχθηκαν ανεπαρκή συνολικά.

Συγκεκριμένα, από την έκθεση προκύπτει ότι οι χώρες της ΕΕ δεν ανταποκρίνονται επαρκώς, ή ότι έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την αντιμετώπιση και την καταγγελία παράνομου ή βλαβερού περιεχομένου, την εξασφάλιση της πρόσβασης των παιδιών σε κατάλληλο για την ηλικία τους περιεχόμενο, καθιστώντας τα κοινωνικά δίκτυα ασφαλέστερα για τα παιδιά και προστατεύοντάς τα από βλαβερά βιντεοπαιχνίδια. Για παράδειγμα, πολλές είναι οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι ανοιχτές τηλεφωνικές γραμμές ελέγχουν τη νομιμότητα, ή τη βλαβερότητα του περιεχομένου που τους καταγγέλλεται, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο ανατρέχουν στην πηγή του και το επισημαίνουν στις αρμόδιες αρχές. Παρομοίως, οι χώρες της ΕΕ χρησιμοποιούν διάφορα συστήματα διαβάθμισης με βάση την ηλικία και τεχνικά μέσα ώστε οι ιστότοποι και τα παιχνίδια να ενδείκνυνται για άτομα της συγκεκριμένης ηλικίας. Από την έκθεση προκύπτει ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την ενίσχυση της προστασίας των παιδιών στα πεδία αυτά. Η Επιτροπή πρόκειται να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα εντός του τρέχοντος έτους στο πλαίσιο ολοκληρωμένης πρωτοβουλία για την ενδυνάμωση και την προστασία των παιδιών που χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες.

Η κα Neelie Kroes, αντιπρόεδρος της Επιτροπής, αρμόδια για το ψηφιακό θεματολόγιο, δήλωσε: «Τα παιδιά συνδέονται διαδικτυακά ολοένα περισσότερο και σε μικρότερη ηλικία, διερευνώντας έναν συναρπαστικό ψηφιακό κόσμο ευκαιριών. Πρέπει όμως επειγόντως να εντείνουμε τις προσπάθειές μας, καθώς και τη συνεργασία μας, με σκοπό την ενδυνάμωση και την προστασία των παιδιών στο σημερινό, συνεχώς μεταβαλλόμενο ψηφιακό κόσμο. Πρέπει να παροτρύνουμε τους γονείς και τους δασκάλους ώστε να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Η στρατηγική που θα παρουσιάσω εντός του τρέχοντος έτους θα αντιμετωπίζει κατά μέτωπο αυτά τα προβλήματα.»

Στην έκθεση προτείνεται ανάληψη διάφορων δράσεων, όπου περιλαμβάνονται:

Βλαβερό και παράνομο περιεχόμενο: ευρύτερη γνωστοποίηση των ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας και βελτίωση των υποδομών στήριξης ώστε να γίνεται αποτελεσματικότερα η απομάκρυνση παράνομου περιεχομένου.

Κοινωνική δικτύωση και ιδιωτικότητα: ενίσχυση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κινδύνους και τους τρόπους περιορισμού τους.

Συστήματα διαβάθμισης με βάση την ηλικία: ευρύτερη χρήση συστημάτων διαβάθμισης με βάση την ηλικία (όπως του PEGI) για επιγραμμικά παιχνίδια· κατάρτιση δεοντολογικών κωδίκων και άλλων τρόπων για ευαισθητοποίηση του λιανικού εμπορίου ως προς τη διαβάθμιση με βάση την ηλικία, ώστε να αποφεύγονται πωλήσεις παιχνιδιών σε ανήλικους·


Σύμφωνα με την έρευνα EUKidsOnline (IP/11/479), οι 9-10χρονοι χρήστες του διαδικτύου στην Ευρώπη αναφέρουν ότι, κατά μέσο όρο, άρχισαν να συνδέονται από ηλικία 7 ετών. Ποσοστό 33% των συνδέονται διαδικτυακά με κινητό τηλέφωνο ή συσκευή χειρός. Το 77 % των 13-16χρονων και το 38 % των 9-12χρονων χρηστών ου διαδικτύου στην Eυρώπη δηλώνουν ότι διαθέτουν λογαριασμό σε ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης· το ένα τέταρτο όσων χρησιμοποιούν ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης αναφέρουν ότι το προφίλ τους είναι δημόσιο. Οποιαδήποτε ενωσιακή στρατηγική στο πεδίο αυτό οφείλει να λαμβάνει υπόψη τον παγκόσμιο και συνεχώς μεταβαλλόμενο χαρακτήρα του ψηφιακού περιβάλλοντος και να ανταποκρίνεται με ευελιξία στις νέες προκλήσεις.

Οι συστάσεις της ΕΕ, του 1998 και του 2006, για την προστασία των ανηλίκων αφορούσαν το γεγονός ότι η ενωσιακή και η εθνική κανονιστική ρύθμιση δεν μπορεί πάντοτε να συμβαδίζει με τον γοργό ρυθμό των εξελίξεων στο πεδίο των οπτικοακουστικών και των διαδικτυακών υπηρεσιών πληροφοριών. Σε επίπεδο ΕΕ (μέσω της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων) και στα περισσότερα κράτη μέλη ισχύουν συγκεκριμένοι κανόνες ειδικά για το περιεχόμενο των οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας. Αυτό καθιστά ακόμη πιο σημαντική για τα κράτη μέλη και τους παρόχους υπηρεσιών την επίγνωση των νέων προκλήσεων όσον αφορά την προστασία των ανηλίκων και την προώθηση των κατάλληλων συνθηκών πλαισίου, μέσω συνεργασίας των ενδιαφερόμενων φορέων και συρρύθμισης ή αυτορύθμισης.

Η έκθεση αναφέρεται σε διάφορες δράσεις που περιλαμβάνει το Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη. Η Επιτροπή έχει εν προκειμένω αναλάβει δέσμευση για «προώθηση πολυμερούς διαλόγου ενδιαφερομένων και αυτορύθμισης των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων παρόχων υπηρεσιών (π.χ. πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, πάροχοι κινητών επικοινωνιών), ιδίως όσον αφορά τη χρήση των υπηρεσιών τους από ανηλίκους» (δράση 37).

Το Ψηφιακό θεματολόγιο καλεί επίσης τα κράτη μέλη «έως το 2013, να έχουν εφαρμόσει πλήρως ανοικτές γραμμές επικοινωνίας για την καταγγελία προσβλητικού ή βλαβερού επιγραμμικού περιεχομένου, να διοργανώσουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης παιδιών για την επιγραμμική ασφάλεια, και να προσφέρουν διδασκαλία επιγραμμικής ασφάλειας στα σχολεία, καθώς και να ενθαρρύνουν παρόχους επιγραμμικών υπηρεσιών να εφαρμόζουν μέτρα αυτορύθμισης σχετικά με τη διαδικτυακή ασφάλεια των παιδιών» (δράση 40).

Εξάλλου, η Επιτροπή επιδιώκει την προώθηση της δημιουργίας διαδικτυακού ποιοτικού περιεχομένου ανάλογου προς την ηλικία του παιδιού (IP/11/746). Ένας στους τρεις 9-12χρονους βρίσκει στο διαδίκτυο αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα, όπως δήλωσαν σε έρευνα του EUKidsOnline (IP/10/1368).

Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2011

5th International Conference on Information Law and Ethics 2012



Corfu, June 29-30, 2012

International Conference on Information Law
Equity, integrity and beauty in information law and ethics

The 5th International Conference on Information Law is organized by the Department of Archive and Library Sciences of the Ionian University. The Conference aims at the presentation of papers on a variety of subjects within information law and also, information ethics. The conference will host invited presentations and refereed paper presentations.

ICIL 2012 is sponsored by the International Society for Ethics and Technology (US) and the Institute for Legal Informatics (Germany).


Call for papers

We are interested in papers on intellectual property, data protection, freedom of information, individual rights and information, privacy, cyberlaw and cyberethics, media law and ethics, digital divide and information technology, e-government, surveillance, intellectual freedom, open access, digital divide and other.

We are also particularly interested in papers on the historical development of information laws and ethical theory and we would also consider papers dealing with the social, political or psychological aspects of information.

More detailed information will be available soon.

Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011

De-Mail: Ασφαλής επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου



Με μια νέα εφαρμογή ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στη Γερμανία, την εφαρμογή De-Mail, η αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας γίνεται το ίδιο ασφαλής και εύκολη όπως η αποστολή επιστολής μέσω του ταχυδρομείου.

Η εφαρμογή αυτή αναπτύσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος "πύλες πολιτών" ("Bürgerportale") από το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς, τη διοίκηση και σωματεία μκο. Οι πολίτες θα μπορούν να αποστέλλουν μηνύματα και έγγραφα μέσω του συστήματος De-Mail εμπιστευτικά, αξιόπιστα και χωρίς αλλοιώσεις. Το σύστημα αυτό έχει το χαρακτηριστικό ότι πίσω από κάθε διεύθυνση De-Mail βρίσκονται πρόσωπα η ταυτότητα των οποίων έχει επαληθευτεί, ενώ συμπληρώνεται με ένα σύστημα αποθήκευσης εγγράφων, το De-Safe και ένα σύστημα επαλήθευσης ταυτότητας το De-Ident.

Ειδικότερα, μέσω του συστήματος De-Mail, μπορεί να αποδειχθεί η ταυτότητα των επικοινωνούντων και η αποστολή των σχετικών μηνυμάτων, χωρίς ωστόσο, να αναγνώσκεται το περιεχόμενό τους ή να αλλοιώνεται. Για αυτό φροντίζουν ασφαλείς διαδικασίες δήλωσης και συνδέσεις με τους παροχείς, καθώς και κρυπτογραφημένες μέθοδοι αποστολής δεδομένων.

Έτσι, το σύστημα De-Mail αυξάνει την ασφάλεια των ηλεκτρονικών επικοινωνιών σε σύγκριση με το παραδεδομένο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και βοηθά στην αποφυγή της ανεπιθύμητης ηλ. αλληλογραφίας και του Phishing.

Οι πάροχοι υπηρεσιών De-Mail πρέπει να διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας και να πληρούν τις προδιαγραφές του σχετικού νόμου ("Gesetz zur Regelung von De-Mail-Diensten und zur Änderung weiterer Vorschriften")

Ευελπιστούμε να αναληφθεί ανάλογη πρωτοβουλία και στη Χώρα μας, διότι όχι θα καταστήσει ασφαλέστερη την επικοινωνία μέσω ηλ. ταχυδρομείου, αλλά θα μπορεί τα μηνύματα να χρησιμοποιούνται ως αποδεικτικά μέσα στη δίκη και η γνησιότητά τους ως ηλεκτρονικών εγγράφων δεν θα μπορεί κατά κανόνα να αμφισβητηθεί.

Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2011

Ελευθερία έκφρασης και ανωνυμία στο Διαδίκτυο: το παράδειγμα των ιστολογίων


Ιωάννης Δ. Ιγγλεζάκης
Επικ. Καθηγητής Νομικής ΑΠΘ

Τα ιστολόγια συνιστούν ένα νέο μέσο για τη διάδοση απόψεων και ιδεών μέσω του Διαδικτύου, το οποίο έχει κατακτήσει το ενδιαφέρον των χρηστών και ανταγωνίζεται πλέον ισότιμα τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Ο λόγος είναι ότι καθιστούν δυνατή την έκφραση των απόψεων, εύκολα, γρήγορα, ανέξοδα και στο πλαίσιο ενός οικουμενικού καναλιού επικοινωνίας, όπως είναι το Διαδίκτυο.
Τα ιστολόγια είναι από μία από τις υπηρεσίες του συμμετοχικού Διαδικτύου, του Web 2.0, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Τα νέα αυτά μέσα χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τους πολίτες – υπηκόους καταπιεστικών κρατών για την ελεύθερη έκφραση των ιδεών, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και για το συντονισμό των διαδηλωτών στις πρόσφατες αραβικές εξεγέρσεις.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η αξιοποίηση των ιστολογίων, όπως και των μικροιστολογίων (microblogs) για τη διάδοση απόψεων και την ελεύθερη έκφραση των ιδεών αποτελεί κατάκτηση της κοινωνίας των πολιτών και για αυτό είναι χρήσιμο να τα μελετήσουμε και να διερευνήσουμε τα όρια της ελευθερίας έκφρασης και του ανώνυμου λόγου στο πλαίσιό τους.
Χρήστες των ιστολογίων είναι γενικά όσοι επιθυμούν να δημοσιεύσουν πληροφορίες ή εικόνες από την καθημερινή τους ζωή, έτσι ώστε το ιστολόγιο να χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς στο πλαίσιο των κοινωνικών τους επαφών, αλλά και ειδικοί σε διάφορους τομείς, όπως είναι η πολιτική, ο αθλητισμός, η πληροφορική, αλλά και η νομική επιστήμη κοκ. Σημαντική μερίδα ιστολογίων αφιερώνεται στον σχολιασμό της επικαιρότητας, αποτελώντας έτσι ένα εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης. Οι κάτοχοι ιστολογίων (μπλόγκερς) τα οποία παρουσιάζουν ειδήσεις είναι συνήθως δημοσιογράφοι, αλλά μπορεί να είναι και ερασιτέχνες, για τους οποίους μπορούμε να πούμε ότι δρουν στο πλαίσιο της συμμετοχικής δημοσιογραφίας.
Το πλεονέκτημα που παρέχουν τα ιστολόγια είναι ότι επιτρέπουν την κατάθεση σχολίων των αναγνωστών επί των θέσεων που εκφράζει ο κάτοχός τους και την απάντηση του τελευταίου σε αυτά, έχουν δηλ. διαδραστικό χαρακτήρα, σε αντίθεση με τον έντυπο τύπο, όπου δεν είναι δυνατή η άμεση επικοινωνία με το αναγνωστικό κοινό. Ακόμα, ο κάτοχος του ιστολογίου μπορεί να επέμβει ανά πάσα στιγμή και να διορθώσει ή να συμπληρώσει τις απόψεις που εκφράζει σε αυτό.
H ελευθερία έκφρασης που εξασφαλίζουν τα ιστολόγια στους κατόχους και τους επισκέπτες – χρήστες τους προστατεύεται συνταγματικά μέσα από ένα πλέγμα διατάξεων. Καταρχήν, η ελευθερία εκφράσεως κατοχυρώνεται στο άρθρο 14 § 1 Σ και στο άρθρο 10 § 1 ΕΣΔΑ. Η διάταξη του άρθρου 14 § 1 Σ αναφέρεται στην προφορική, γραπτή και δια του τύπου έκφραση και διάδοση των στοχασμών, ωστόσο, γίνεται δεκτό ότι η αναφορά αυτή είναι ενδεικτική. Ως εκ τούτου, στο προστατευτικό πεδίο της διάταξης αυτής εμπίπτει και η χρήση του Διαδικτύου, εν γένει.
Αντίστοιχα, το άρθρο 10 § 1 ΕΣΔΑ με πιο γενική διατύπωση ορίζει ότι το δικαίωμα της ελευθερίας έκφρασης περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψεως ή μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών χωρίς επέμβαση δημόσιων αρχών και πέρα από σύνορα. Η διάταξη αυτή συνοδεύεται, βεβαίως, από τη ρήτρα ότι περιορισμοί του δικαιώματος πρέπει να αποτελούν αναγκαία μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Άλλες διατάξεις που κατοχυρώνουν την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης είναι το άρθρο 19 § 2 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακηρύξεως για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το οποίο έχει εμπνεύσει πολλά συνταγματικά κείμενα ανά τον κόσμο και, αν και δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, αναδεικνύεται ως πρόσφορη νομική βάση σε διεθνές επίπεδο για την κατοχύρωση της ελευθερίας εκφράσεως στα ιστολόγια.
Αν αναλύσουμε ειδικότερα το περιεχόμενο του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης γίνεται σαφές ότι βρίσκει πλήρη εφαρμογή στα ιστολόγια. Ειδικότερα, όπως γίνεται δεκτό, η ελευθερία της γνώμης περιλαμβάνει το δικαίωμα της διαμόρφωσης, κατοχής, έκφρασης, διάδοσης, αποσιώπησης και λήψης γνώμης, καλύπτει δε ιδέες, γεγονότα, μηνύματα, ειδήσεις, απόψεις με ιδεολογικό υπόβαθρο ή κερδοσκοπικό κίνητρο ή ακόμα και για ψυχαγωγία ή ικανοποίηση της περιέργειας του αποδέκτη. Επομένως, το δικαίωμα προστατεύει κάθε είδους μήνυμα που μεταδίδεται στο Διαδίκτυο και ειδικότερα, τις δημοσιεύσεις στα πάσης φύσεως ιστολόγια.
Επιπλέον, η ελευθερία εκφράσεως καλύπτει τόσο τις προσωπικές απόψεις πολιτικού, κοινωνικού, φιλοσοφικού ή ιδεολογικού χαρακτήρα, όσο και τη μετάδοση πληροφοριών και στατιστικών στοιχείων, στα οποία μπορεί να βασισθεί η διαμόρφωση γνώμης κοκ. Επομένως, δεν πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στις πληροφορίες που δημοσιεύονται στα ιστολόγια και να αποκλείονται από τη συνταγματική προστασία οι απλές πληροφορίες που δεν εμπεριέχουν αξιολογικές κρίσεις.
Η ελευθερία εκφράσεως στα ιστολόγια περιλαμβάνει, ειδικότερα, τη δυνατότητα των κατόχων των ιστολογίων με τις αναρτήσεις τους και των επισκεπτών με τα σχόλια επί αυτών, να εκφράζουν τη γνώμη τους ακόμα και με προκλητική διατύπωση. Η διατύπωση της γνώμης θα πρέπει να μην έχει δυσμενείς συνέπειες και να μην περιορίζεται από την υποχρέωση λ.χ. να μη διατυπώνονται αιρετικές απόψεις σε θρησκευτικά θέματα ή ακραίες πολιτικές απόψεις.
Βεβαίως, η ελευθερία έκφρασης σύμφωνα με το Σύνταγμα υπόκειται στην επιφύλαξη του νόμου. Το εν λόγω δικαίωμα δεν περιλαμβάνει την ελευθερία εξυβρίσεως ή συκοφαντικής δυσφημήσεως τρίτων προσώπων. Έχει νομολογηθεί δε ότι η τιμώρηση των εγκλημάτων κατά τιμής, ακόμα και όταν διαπράττονται στο Διαδίκτυο, συνιστά θεμιτό περιορισμό της ελευθερίας της γνώμης. Σχετικά βρίσκει εφαρμογή όμως η διάταξη του άρθρου 367 § 1 ΠΚ που ορίζει ότι δεν αποτελούν άδικη πράξη οι δυσμενείς κρίσεις και εκδηλώσεις που γίνονται για την εκτέλεση νόμιμων καθηκόντων, την άσκηση νόμιμης εξουσίας ή για τη διαφύλαξη δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Συνακόλουθα, ο κάτοχος ιστολογίου έχει τη δυνατότητα να προβεί σε δυσμενείς κρίσεις προκειμένου να γνωστοποιήσει στους χρήστες του Διαδικτύου ένα σημαντικό γεγονός που αφορά την κοινή γνώμη δίχως τις κυρώσεις του νόμου.
Ιδίως όσον αφορά τα δημόσια πρόσωπα, γίνεται δεκτό ότι τα όρια της αποδεκτής κριτικής είναι ευρύτερα από ό,τι σε σχέση με έναν απλό ιδιώτη, καθώς το δημόσιο πρόσωπο εκτίθεται αναπόφευκτα στον έλεγχο των πράξεων του. Μάλιστα, η ελληνική έννομη τάξη αναγνωρίζει ότι το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον μπορεί να οδηγήσει στην αποκάλυψη ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων όταν η επεξεργασία αφορά δεδομένα δημοσίων προσώπων που συνδέονται όμως με την άσκηση δημοσίου λειτουργήματος. Αυτό προβλέπεται ειδικότερα ως εξαίρεση από τον κανόνα της απαγόρευσης της επεξεργασίας ευαίσθητων δεδομένων στο ν. 2472/1997.
Αμφισβητήσεις προκαλεί ωστόσο το ζήτημα του ελέγχου των σχολίων επί των δημοσιεύσεων των ιστολογίων. Βασικό χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας που παρέχουν με τους χρήστες, οι οποίοι μπορεί να διατυπώνουν σχόλια στις αναρτήσεις, εφόσον δεν έχει αποκλεισθεί η δυνατότητα σχολιασμού από τον κάτοχο του ιστολογίου. Υποστηρίζεται ότι δεν μπορεί να επιβληθεί στον διαχειριστή του ιστολογίου η υποχρέωση αφαιρέσεως σχολίων με υβριστικό ή συκοφαντικό περιεχόμενο, διότι τούτο είναι πρακτικά ανέφικτο, ωστόσο, σύμφωνα με τις διατάξεις του πδ 131/2003 για το ηλεκτρονικό εμπόριο, η υποχρέωση αυτή του διαχειριστή υφίσταται όταν γνωρίζει ότι ένα σχόλιο έχει τέτοιο περιεχόμενο, ενώ εάν δεν το γνωρίζει, οφείλει, μόλις λάβει γνώση ή ειδοποιηθεί από τον θιγόμενο, να το αφαιρέσει άμεσα.
Η ελευθερία της έκφρασης συνδέεται και με το δικαίωμα πληροφόρησης στην παθητική του διάσταση, η οποία προϋποθέτει τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης. Το δικαίωμα στην πληροφόρηση προστατεύεται άλλωστε δυνάμει του άρθρου 5 Α § 1 Σ, το οποίο αποκλείει απαγορεύσεις στην πρόσβαση στο Διαδίκτυο και σε πηγές ενημέρωσης, όπως είναι τα ιστολόγια. Αντίστοιχα, η ελευθερία της δημιουργίας ιστολογίου προστατεύεται συνταγματικά βάσει της διάταξης του άρθρου 5 Α § 2 Σ που κατοχυρώνει το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας.
Ιδιαίτερα ζητήματα προκαλεί η ανωνυμία στην περίπτωση των ιστολογίων. Γενικά, η ανωνυμία στο Διαδίκτυο είναι δικαίωμα που απορρέει από την ιδιωτικότητα, η οποία προστατεύεται αποτελεσματικά όταν δεν αποκαλύπτονται τα προσωπικά στοιχεία των χρηστών υπηρεσιών του Διαδικτύου. Η ανώνυμη έκφραση, όπως και η χρήση ψευδωνύμου, είναι επίσης συνιστώσα της ελευθερίας εκφράσεως και χρησιμοποιείται κατά κόρον στα πλαίσια της δημοσιογραφίας.
Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι, γενικά, η ανωνυμία στο Διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσει και σε παραβίαση δικαιωμάτων τρίτων προσώπων, ιδίως της ιδιωτικότητάς τους, όταν γίνεται κατάχρηση της ανωνυμίας με σκοπό τη δυσφήμηση ή παραβίαση της ιδιωτικής σφαίρας κοκ. Σχετικά, το ΕΔΑΔ έκρινε στην υπόθεση Κ.U. κατά Φινλανδίας ότι το κράτος είχε παραβιάσει την υποχρέωσή του να προστατεύσει το δικαίωμα προστασίας του ιδιωτικού βίου (άρθρο 8 ΕΣΔΑ) ενός παιδιού, καθ’ ότι δεν έλαβε τα αναγκαία μέτρα για τον εντοπισμό των ηλεκτρονικών ιχνών των δραστών που εν αγνοία του δημοσίευσαν μία διαφήμιση σεξουαλικής φύσεως σε ιστοσελίδα γνωριμιών και πιο συγκεκριμένα, διότι η ισχύουσα νομοθεσία απαγόρευε την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών για το συγκεκριμένο αδίκημα.
Ζήτημα ανακύπτει επομένως όσον αφορά την επικείμενη νομοθέτηση της υποχρεωτικής δήλωσης των στοιχείων των υπευθύνων των ιστολογίων στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Ο στόχος της ρύθμισης αυτής είναι να δίδεται η δυνατότητα στους θιγόμενους από αναρτήσεις σε ιστολόγια να προσφεύγουν στο ΕΣΡ προκειμένου να πληροφορηθούν την ταυτότητα του διαχειριστή του ιστολογίου και να στραφούν στη συνέχεια εναντίον του ασκώντας τις σχετικές αξιώσεις.
Αντίστοιχη υποχρέωση του ιδιοκτήτη εφημερίδας ή περιοδικού να ορίζει εκδότη ή διευθυντή, τα στοιχεία των οποίων αναγράφονται στο φύλλο του εντύπου, υφίσταται με βάση τη νομοθεσία περί τύπου (άρθρο μόνο § 3 ν. 1178/1981). Επομένως, η νομοθετική κατοχύρωση της υποχρέωσης «επωνυμοποίησης» των ιστολογίων, εφόσον αυτά έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα, δεν είναι ξένη με το νομικό μας σύστημα. Ήδη δε έχει αρθεί νομοθετικά η δυνατότητα ανώνυμης χρήσης των κινητών τηλεφώνων και τούτο με σκοπό τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας και την προστασία της δημόσιας τάξης από αξιόποινες πράξεις.
Το ζήτημα που τίθεται είναι αν η υποχρέωση αποκάλυψης της ταυτότητας των διαχειριστών των ιστολογίων συνιστά υπέρμετρο περιορισμό της συνταγματικά κατοχυρωμένης ελευθερίας της έκφρασης. Κατά την άποψή μας, τούτο δεν συμβαίνει, κατά πρώτον, διότι η προκειμένη ρύθμιση δικαιολογείται από λόγους γενικού συμφέροντος, όπως είναι η προστασία των δικαιωμάτων των θιγόμενων από δυσφημιστικές αναρτήσεις σε ιστολόγια, λαμβανόμενης υπόψη και της νομολογίας του ΕΔΑΔ, στην οποία έγινε προηγουμένως αναφορά, κατά δεύτερον δε διότι δεν παραβιάζεται ο πυρήνας του δικαιώματος, εφόσον δεν επηρεάζεται η ελευθερία έκφρασης, και κατά τρίτον, διότι δεν θίγεται ούτε και η αρχή της αναλογικότητας, καθ’ όσον ο επιδιωκόμενος σκοπός δεν μπορεί να επιτευχθεί με άλλα, ηπιότερα μέσα.
Θεωρούμε, ωστόσο, ότι δεν είναι αναγκαία η αναγραφή των στοιχείων των συντακτών των αναρτήσεων, ούτε και των χρηστών που αναγράφουν σχόλια, και ως εκ τούτου, η επιβαλλόμενη υποχρέωση δεν μπορεί να αφορά και αυτά τα πρόσωπα, πέρα από τον διαχειριστή του ιστολογίου. Επομένως, ως προς αυτούς μπορεί να διατηρηθεί περαιτέρω η ανωνυμία.
Άλλης τάξεως θέμα είναι το ότι η ρύθμιση είναι πρακτικά ανεφάρμοστη. Δεδομένου ότι η φιλοξενία των ιστολογίων παρέχεται από παρόχους που βρίσκονται στο εξωτερικό, όπως είναι η Google, που έχει έδρα την Καλιφόρνια, δεν θα έχει ισχύ ο νόμος επί των παρόχων, ενώ επιπλέον, δεν μπορεί να εξαναγκασθεί ο κάτοχος ιστολογίου να συμμορφωθεί με την υποχρέωση αποκάλυψης της ταυτότητάς του, διότι δεν επιτρέπεται άρση απορρήτου επί παραβιάσεως της υποχρέωσης αυτής. Τούτο επιτείνεται από το γεγονός ότι στο Διαδίκτυο μπορεί κανείς να αποκρύψει τα ηλεκτρονικά του ίχνη κάνοντας χρήση υπηρεσιών ανωνυμοποίησης. Μία εναλλακτική λύση θα ήταν η υιοθέτηση ενός κώδικα δεντολογίας που θα προβλέπει την αναφορά του ονόματος του διαχειριστή σε κάθε ενημερωτικό ιστολόγιο, ωστόσο, δεν έχει αναληφθεί μία τέτοια προσπάθεια και θα ήταν μάλλον ανεδαφική ενόψει του πλήθους των ιστολογίων που ευδοκιμούν στην ελληνική μπλογκόσφαιρα.

Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 2011

ΕΚΔΗΛΩΣΗ - ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ


ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ-ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ

Τετάρτη, 14 Σεπτεμβρίου • 7:30 μ.μ. - 10:30 μ.μ.
ΘΕΜΑ: “ blogs/ιστολόγια”: Το ζήτημα της επωνυμίας/ανωνυμίας και της ελευθερίας της έκφρασης στις σημερινές συνθήκες
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ 3ΟΥ ΟΡΟΦΟΥ "ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΩΛΕΔΑΚΗ" ΚΤΙΡΙΟ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ (ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ), οδός Τσιμισκή 103

ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Γιάννης Ιγγλεζάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Νομική Σχολή ΑΠΘ
Γιώργος Νούσκαλης, Λέκτορας Ποινικού Δικαίου , Νομική Σχολή ΑΠΘ
Λευτέρης Αρβανίτης, Υπ. Διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών, δημ/φος του tvxs.gr και alterthess.gr

ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ
Θέμη Τσολάκου, Δικηγόρος, Υπ.Διδάκτορας Συνταγματικού Δικαίου

Copyright Alert System: Σύστημα προειδοποίησης για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στις ΗΠΑ


Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας κινηματογράφου και μουσικής στις ΗΠΑ [Motion Picture Association of America (MPAA) και Recording Industry Association of America (RIAA)] συμφώνησαν με τους σημαντικότερους αμερικανούς παροχείς υπηρεσιών Διαδικτύων (AT&T, Comcast και Verizon) να δημιουργήσουν ένα σύστημα προειδοποίησης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (Copyright Alert Systems) και υπέγραψαν σχετική συμφωνία στις 6.7.2011.

Η συμφωνία αυτή προβλέπει ότι οι χρήστες του Διαδικτύου θα ειδοποιούνται με μήνυμα ηλεκ.ταχυδρομείου από τους παροχείς Διαδικτύου σχετικά με ενεργείς παράνομες λήψεις διαδικτυακού περιεχομένου. Σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή, οι προειδοποιήσεις μπορούν να είναι μέχρι 6 και μετά, αν συνεχιστεί η πρακτική της παράνομης λήψης περιεχομένου, θα ακολουθεί η περιστολή της σύνδεσης.

Αν και αυτή η πρακτική ομοιάζει με το σύστημα του "three strikes", ωστόσο, δεν προβλέπεται η πλήρης διακοπή της σύνδεσης και η ανακοίνωση του ονόματος του χρήστη στους δικαιούχους δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Προβλέπεται ότι σε περίπτωση που η παρέμβαση του παρόχου είναι αβάσιμη, να μπορεί ο χρήστης να ζητήσει τη διερεύνηση του περιστατικού. Επίσης, προβλέπεται η ίδρυση ενός Center for Copyright Information.

βλ. τη συμφωνία εδώ:

Επίσης, βλ. Major ISPs and Content Providers Band Together for New Copyright Alert System

ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ για τη διαδικτυακή διανοµή οπτικοακουστικών έργων στην EE


H Ευρωπαϊκή επιτροπή δημοσίευσε στις 13.7.2011 την πράσινη βίβλο με την οποία αρχίζει δημόσια διαβούλευση για την ψηφιακή αγορά οπτικοακουστικών έργων (COM(2011), 427 τελικό, βλ. εδώ). Το ζήτημα που τίθεται εν προκειμένω είναι αν πρέπει να τροποποιηθεί το νομικό πλαίσιο για την εμπορία και κυκλοφορία στην αγορά οπτικοακουστικών έργων.

Η πράσινη βίβλος δημοσιεύεται στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η
οποία έχει ως στόχο την προώθηση της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς
ανάπτυξης στην Ευρώπη, του Ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη και της ανακοίνωσης
της Επιτροπής «Η ενιαία αγορά για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας». Όπως ορίζεται στη στρατηγική για τα ΔΔΙ, παρότι το διαδίκτυο δεν έχει σύνορα, οι επιγραμμικές αγορές στην ΕΕ εξακολουθούν να είναι κατακερματισμένες εξαιτίας των πολυάριθμων εμποδίων ενώ δεν έχει επιτευχθεί ακόμη μια ενιαία αγορά. Η πράσινη βίβλος έχει έτσι ως στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη ψηφιακής ενιαίας αγοράς ξεκινώντας δημόσια συζήτηση ειδικά για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις της επιγραμμικής
διανομής οπτικοακουστικών έργων.

Όπως επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, στη Βίβλο, η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο αλλάζουν γρήγορα τον τρόπο παραγωγής, διαφήμισης και διανομής του περιεχομένου στους καταναλωτές. Με τη βοήθεια συγκλινουσών τεχνολογιών, το ίδιο περιεχόμενο μπορεί να μεταδοθεί από διαφορετικά δίκτυα, είτε μέσω παραδοσιακής μετάδοσης (επίγεια, καλωδιακή και δορυφορική εκπομπή) είτε μέσω του διαδικτύου και δύναται να διανεμηθεί σε οποιαδήποτε από τις εξής συσκευές: τηλεόραση, προσωπικός υπολογιστής, κονσόλα παιχνιδιών, συσκευή κινητών μέσων. Τα συγκλίνοντα δίκτυα και οι συσκευές εμφανίζονται ολοένα συνηθέστερα στην αγορά, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής διανομής τηλεόρασης και διαδικτύου και της εμφάνισης τηλεοράσεων με δυνατότητα διαδικτυακής σύνδεσης. Οι περαιτέρω ευκαιρίες που ανακύπτουν με την ανάπτυξη υπηρεσιών που βασίζονται στον ιστό, συμπεριλαμβανομένου του «υπολογιστικού νέφους», είναι πιθανό ότι θα επιταχύνουν αυτή την τάση. Οι καταναλωτές αναμένουν ολοένα και περισσότερο να μπορούν να παρακολουθούν οτιδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε και σε οποιαδήποτε συσκευή. Οι εξελίξεις αυτές ασκούν πιέσεις αφενός στα παραδοσιακά δίκτυα διανομής για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας και αφετέρου στην παραδοσιακή σειρά κυκλοφορίας των ταινιών, καθώς οι κινηματογραφικές ταινίες μεγάλης διάρκειας μπορούν επίσης να διατεθούν στους καταναλωτές με πιο ευέλικτους τρόπους από ότι μέχρι πρότινος. Οι παραδοσιακές αλυσίδες αξίας είναι ρευστές και τα επιχειρηματικά μοντέλα εξελίσσονται για να καλύψουν τις προσδοκίες των καταναλωτών, καθιστώντας μεταξύ άλλων τις υπηρεσίες διαθέσιμες σε διασυνοριακό επίπεδο.

Η Πράσινη Βίβλος εστιάζει στις τεχνολογικές εξελίξεις στη διανομή και στην πρόσβαση σε οπτικοακουστικά και κινηματογραφικά έργα και επιδιώκει την έναρξη μιας δημόσιας
συζήτησης σχετικά με τις επιλογές πολιτικής για την ανάπτυξη ενός πλαισίου εντός του
οποίου η ευρωπαϊκή βιομηχανία και οι ευρωπαίοι καταναλωτές θα μπορούν να επωφεληθούν
από τις οικονομίες κλίμακας που παρέχει η ενιαία ψηφιακή αγορά. Βασίζεται στην άποψη ότι απαιτείται μια εις βάθος ανάλυση προκειμένου να προσδιοριστεί η ύπαρξη και το εύρος των εμποδίων για την ανάπτυξη ψηφιακής ενιαίας αγοράς.