To δικαίωμα στην ψηφιακή λήθη

(Προδημοσίευση από το περιοδικό Συνήγορος, τεύχος 94/2012).
Ιωάννη Δ. Ιγγλεζάκη
Επ. Καθηγητή ΑΠΘ
Δικηγόρου




Μία σημαντική καινοτομία της πρότασης Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία δεδομένων, ο οποίος πρόκειται να αντικαταστήσει την οδηγία 95/46/ΕΚ για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών, είναι η εισαγωγή του δικαιώματος στην ψηφιακή λήθη, δηλ. του δικαιώματος των φυσικών πρόσωπων «να λησμονηθούν», σύμφωνα με την ορολογία της πρότασης Κανονισμού (άρθρο 17).

Το δικαίωμα στην ψηφιακή λήθη, το οποίο εισάγεται με την πρόταση Κανονισμού, έχει ιδιαίτερη σημασία. Στη σύγχρονη τεχνολογική πραγματικότητα είναι σχεδόν αδύνατο να διαγράψει κανείς πλήρως το ψηφιακό του παρελθόν, ιδίως λόγω της διάδοσης μεγάλου όγκου προσωπικών πληροφοριών στο πλαίσιο του συμμετοχικού Διαδικτύου (Web 2.0), στο οποίο οι πληροφορίες των χρηστών του Διαδικτύου είναι ευρέως και διαρκώς διαθέσιμες, με αποτέλεσμα να χάνουν τον έλεγχο οι χρήστες επί των πληροφοριών που τους αφορούν.


Στην ψηφιακή εποχή προβάλλει ως απαραίτητο ένα νέο δικαίωμα, το δικαίωμα του πρόσωπου να λησμονηθεί, το οποίο έχει ως περιεχόμενο την αμετάκλητη διαγραφή των προσωπικών τους δεδομένων. Σύμφωνα με την Επιτροπή της ΕΕ, το δικαίωμα αυτό συνίσταται στη δυνατότητα των φυσικών πρόσωπων να ζητήσουν τα δεδομένα που τους αφορούν να μην υποβάλλονται σε επεξεργασία και να διαγραφούν όταν δεν είναι πλέον απαραίτητα για νόμιμους σκοπούς .

Στο άρθρο 17 της πρότασης Κανονισμού ρυθμίζεται εξαντλητικά το δικαίωμα της ψηφιακής λήθης. Ειδικότερα, στην παρ. 1 προβλέπονται οι προϋποθέσεις για τη διαγραφή των προσωπικών δεδομένων και η μη περαιτέρω διάδοσή τους, ιδίως σε σχέση με όσα διατέθηκαν κατά την παιδική ηλικία του, όταν δεν είχε πλήρη επίγνωση των κινδύνων της επεξεργασίας και θέλει αργότερα να τα αφαιρέσει, κυρίως από το Διαδίκτυ . Το ενδιαφερόμενο πρόσωπο πρέπει να επικαλεστεί έναν από τους παρακάτω λόγους:
α) τα δεδομένα δεν είναι πλέον απαραίτητα σε σχέση με τους σκοπούς για τους οποίους συλλέχθηκαν ή υποβλήθηκαν άλλως πως σε επεξεργασία·
β) το πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα αποσύρει τη συγκατάθεση επί της οποίας βασίζεται η επεξεργασία σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο α), ή εάν το χρονικό διάστημα αποθήκευσης για το οποίο παρασχέθηκε συγκατάθεση έληξε, και εάν δεν υπάρχει άλλος νομικός λόγος για την επεξεργασία των δεδομένων·
γ) το πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα αντιτάσσεται στην επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δυνάμει του άρθρου 19·
δ) η επεξεργασία των δεδομένων δεν είναι σύμφωνη προς τον παρόντα κανονισμό για άλλους λόγους.

Εξαίρεση από το δικαίωμα διαγραφής προβλέπεται στις εξής περιπτώσεις (παρ. 3):
α) για την άσκηση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης, η οποία διενεργείται αποκλειστικά για δημοσιογραφικούς σκοπούς ή για σκοπούς καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής έκφρασης·
β) για λόγους δημόσιου συμφέροντος στον τομέα της δημόσιας υγείας σύμφωνα με το άρθρο 81·
γ) για ιστορικούς και στατιστικούς σκοπούς ή για σκοπούς ιστορικής έρευνας·
δ) για την τήρηση εκ του νόμου υποχρεώσεως διατήρησης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα την οποία υπέχει ο υπεύθυνος επεξεργασίας·
ε) στις περιπτώσεις της παρ. 4 .

Ιδιαίτερα αποτελεσματικές είναι οι διοικητικές κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 7 § 5 στοιχ. γ΄, όπου προβλέπεται ότι η αρχή ελέγχου επιβάλλει πρόστιμο ύψους έως 500.000 ευρώ, ή σε περίπτωση επιχείρησης, έως 1% του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών της, σε οποιονδήποτε που από δόλο ή αμέλεια δεν συμμορφώνεται προς το δικαίωμα των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα να λησμονηθούν ή το δικαίωμα διαγραφής ή δεν θεσπίζει μηχανισμούς ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση προθεσμιών ή δεν λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να ενημερώσει τρίτους ότι το πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα ζητεί να διαγραφεί κάθε σύνδεσμος, ή αντίγραφο ή αναπαραγωγή των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.


Συμπέρασμα: Το δικαίωμα στην ψηφιακή λήθη, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 17 της πρότασης Κανονισμού είναι ένα ισορροπημένο δικαίωμα, αλλά η πρακτική του εφαρμογή ενέχει πολλές δυσχέρειες, καθώς είναι τεχνικά πολύ δύσκολο να εντοπίσει κανείς όλους τους διαδικτυακούς τόπους, στους οποίους δημοσιεύονται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών και να πετύχει τη διαγραφή τους.