Η νομιμότητα της καταγραφής εικόνας και ήχου με κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης και με μαγνητοφώνηση και η χρήση των σχετικών αρχείων ως αποδεικτικών μέσων

Με αφορμή τα όσα διαδραματίζονται στο πλαίσιο της εξέτασης μαρτύρων στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής που ερευνά το σκάνδαλο του Βατοπεδίου ανακύπτουν εύλογα ερωτήματα σε σχέση με τη νομιμότητα της καταγραφής συνομιλιών με κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης ή με μαγνητοφώνηση. Συγκεκριμένα, βλέπουμε να προσκομίζονται στην παραπάνω Επιτροπή βιντεοσκοπημένες συνομιλίες προς αντίκρουση των ισχυρισμών μαρτύρων, οι οποίες προβλήθηκαν προηγουμένως από τηλεοπτικό σταθμό, ενώ ακούγεται ότι υπάρχουν και μαγνητοφωνήσεις ιδιωτικών συνομιλιών.
Πέρα από τις πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος αυτού, στις οποίες δεν θα υπεισέλθουμε εδώ, καθίσταται αναγκαίο να προβούμε σε ορισμένες διαπιστώσεις σε σχέση με τη νομιμότητα της βιντεοσκόπησης και μαγνητοσκόπησης ιδιωτικών συνομιλιών.
Καταρχήν, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η καταγραφή δεδομένων ήχου και εικόνας, εφόσον αναφέρονται σε πρόσωπα, συνιστούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και συνεπώς, σχετικά βρίσκει εφαρμογή ο ν. 2472/1997, όπως επανειλημμένα έχει κρίνει η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (βλ. την υπ’ αριθ. 1122/2000 οδηγία της Αρχής). Ως εκ τούτου, η λήψη εικόνας από κάμερα κλειστού κυκλώματος μπορεί να γίνεται μόνο κατ’ εξαίρεση, εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένοι λόγοι, όπως είναι η ρύθμιση της κυκλοφορίας, η πρόληψη της κλοπής αγαθών ή αποτροπής ληστείας, ή ακόμη, όταν σκοπός επεξεργασίας είναι η πρόληψη ή καταστολή του εγκλήματος, οπότε τα δεδομένα πρέπει να διαβιβάζονται στις αρμόδιες δικαστικές ή αστυνομικές αρχές. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η βιντεοσκόπηση δεν θα είναι, ασφαλώς, νόμιμη.
Παράλληλα, σε περιπτώσεις όπου λειτουργεί μόνιμα ή συνεχώς τέτοιο κλειστό κύκλωμα, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να γνωστοποιήσει στην Αρχή τη λειτουργία του, καθώς και να ενημερώνει τα πρόσωπα που κινούνται σε χώρο που βιντεοσκοπείται για το γεγονός αυτό.
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι το εν λόγω οπτικοακουστικό υλικό είναι προϊόν παράνομης επεξεργασίας δεδομένων, αφού δεν συντρέχει εν προκειμένω κανείς από τους παραπάνω λόγους, ενώ αντίστοιχα παράνομη είναι και η μαγνητοφώνηση ιδιωτικών συνομιλιών, αλλά και η προβολή όλων αυτών από τηλεοπτικούς σταθμούς. Τέλος, το υλικό αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό μέσο τόσο ενώπιον της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής όσο και ενώπιον των Δικαστηρίων, σύμφωνα με το άρθρο 19 § 3 του Συντάγματος.
Το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά την αθέμιτη καταγραφή συνομιλιών συμπληρώνει ο ν. 3674/2008, με τον οποίο τροποποιήθηκε το άρθρο 370Α ΠΚ. Αυτό προβλέπει στη δεύτερη παράγραφο ότι όποιος αθέμιτα παρακολουθεί με ειδικά τεχνικά μέσα ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Με την ίδια ποινή τιμωρείται η πράξη του προηγούμενου εδαφίου και όταν ο δράστης αποτυπώσει σε υλικό φορέα το περιεχόμενο της συνομιλίας του με άλλον χωρίς τη ρητή συναίνεση του τελευταίου. Τέλος τιμωρείται και η χρήση (με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών) της πληροφορίας ή του υλικού φορέα επί του οποίου αυτή έχει αποτυπωθεί με τους παραπάνω τρόπους.

Βλ. Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης

Ιωάννης Δ. Ιγγλεζάκης
Ειδικός Επιστήμονας Τμήματος Νομικής ΑΠΘ, Δικηγόρος