Η δημοσίευση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων σε εφημέριδες - ενέργεια που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν. 2472/1997;

Με δύο πρόσφατες αποφάσεις της, η Αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επέβαλε κυρώσεις στους υπεύθυνους επεξεργασίας των εφημερίδων "Πρώτο Θέμα" και "Αυριανή" για την παράνομη δημοσίευση φωτογραφιών που απεικονίζουν στιγμές της ερωτικής ζωής του πρώην ΓΓ του Υπουργείου Πολιτισμού και υπαλλήλου του ίδιου Υπουργείου.

Ένα από τα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζονται στις αποφάσεις αυτές αφορά το αν εμπίπτει στις διατάξεις του ν. 2472/1997 η δημοσίευση πληροφοριών που αφορούν την ιδιωτική ζωή, δηλ. προσωπικών δεδομένων, στο πεδίο εφαρμογής του νόμου. Λόγω του ότι ο νόμος δεν εξαιρεί τη δημοσιογραφική έρευνα, για να μη συμβεί αυτό, θα πρέπει να μην πληρούνται οι γενικές προϋποθέσεις εφαρμογής του, όπως είναι ιδίως το αν η υποκείμενη επεξεργασία είναι επεξεργασία που εμπίπτει στο πεδίο αυτό. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του νόμου, αυτός βρίσκει εφαρμογή στην πλήρως ή εν μέρει αυτοματοποιημένη επεξεργασία ή επεξεργασία με μη αυτοποιημένη επεξεργασία όταν τα δεδομένα περιλαμβάνονται ή πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο.

Ευλόγως, οι υπεύθυνοι επεξεργασίας και στις δύο περιπτώσεις ισχυρίσθηκαν ότι δενυγχάνει εφαρμογής ο ν. 2472/1997. Ειδικότερα, στην υπ' αριθ. 17/2008 η εκδοτική εταιρία ισχυρίσθηκε ότι "δεν θεμελιώνεται αρμοδιότητα της Αρχής για τη συζήτηση της κρινόμενης υπόθεσης. Και τούτο, διότι, πρώτον, η δημοσίευση των επίμαχων φωτογραφιών δεν συνιστά επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, κατά το άρθρο 2 στοιχείο (δ΄) του Ν. 2472/1997. Και, δεύτερον, διότι δεν τηρεί αρχείο διαρθρωμένο, κατά το άρθρο 2 στοιχείο (ε΄) του Ν. 2472/1997, καθόσον «εν προκειμένω δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα πέντε από σύνολο 46 φωτογραφιών, που περιλαμβάνονται στην έκθεση της Αστυνομίας και ήδη αποτελούν περιεχόμενο του φακέλου της δικογραφίας της εκκρεμούς δίκης. Η αποσπασματική δημοσίευση των φωτογραφιών αυτών (…) δεν αποτελεί αρχείο με την έννοια του Ν. 2472/ 1997, καθόσον δεν είναι διαρθρωμένο σύνολο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ούτε είναι προσιτό με γνώμονα συγκεκριμένα κριτήρια, ούτε βεβαίως περιλαμβάνει οποιαδήποτε, ούτε καν στοιχειώδη ομαδοποίηση προσωπικών δεδομένων».

Το πρώτο από τα επιχειρήματα αυτά είναι, ασφαλώς, καθ' όλα αβάσιμο, διότι οι φωτογραφίες αποτελούν προδήλως προσωπικά δεδομένα. Πιο ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα της θεμελίωσης της εφαρμογής του νόμου στην περίπτωση του τύπου, όπου τα προσωπικά δεδομένα δεν υπόκεινται σε επεξεργασία κατ' άμεσο τρόπο, δηλ. δεν εμπεριέχονται σε βάσεις δεδομένων ή σε άλλα ηλεκτρονικά μέσα (με εξαίρεση την περίπτωση της δημοσίευσης σε ιστοσελίδες, η οποία αποτελεί επεξεργασία με ηλεκτρονικά μέσα όπως γίνεται δεκτό και από το ΔΕΚ, βλ. απόφαση της 06/11/2003, Υπόθεση C-101/01, Lindqvist, Σκέψεις αρ. 25-27).

Ωστόσο, η Αρχή δέχθηκε ότι τα προσωπικά δεδομένα υπόκεινται σε επεξεργασία, με το σκεπτικό ότι, στην περίπτωση του "Πρώτου Θέματος", η εταιρία "τηρεί αρχείο, που περιλαμβάνει τουλάχιστον όλα τα δημοσιευμένα φύλλα της εφημερίδας Πρώτο Θέμα, όπου και βρίσκονται καταχωρημένα όλα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των υποκειμένων τους, τα οποία έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί στην εφημερίδα αυτή. Η πρόσβαση στα δεδομένα αυτά καθίσταται δυνατή τουλάχιστον με το κριτήριο του αριθμού του κάθε φύλλου της εφημερίδας Πρώτο Θέμα, καθώς και με εκείνο της ημερομηνίας κυκλοφορίας του", ενώ στην περίπτωση της εφημερίδας "ΑΥΡΙΑΝΗ", ότι επίσης η εφημερίδα τηρεί αρχείο, όπως και στην παραπάνω περίπτωση, ενώ επιπλέον, δέχθηκε ότι τα ευαίσθητα δεδομένα που συνιστούν τις φωτογραφίες των παραπάνω προσώπων, υπέστησαν περισσότερες ηλεκτρονικές επεξεργασίες, όπως είναι η ψηφιοποίηση και η περαιτέρω επεξεργασία της εικόνας.

Περαιτέρω, η πρώτη εκδοτική εταιρία ισχυρίσθηκε ότι ο ΓΓ του Υπουργείου Πολιτισμού είναι δημόσιο πρόσωπο και άρα συντρέχει λόγος εφαρμογής της προαναφερόμενης διάταξης του άρθρου 7 παρ. 2 στοιχείο (ζ΄) του Ν. 2472/1997. Ορθά η Αρχή αντέκρουσε τον ισχυρισμό αυτό, αναφέροντας ότι ο προβαλλόμενος σκοπός της ανάγκης πληροφόρησης της κοινής γνώμης σχετικά με το πόρισμα των αρμόδιων αστυνομικών αρχών μπορούσε κάλλιστα να επιτευχθεί με την απλή αναφορά ή την παράθεση του περιεχομένου της σχετικής έκθεσης, χωρίς να δημοσιεύονται ταυτόχρονα και φωτογραφίες, που αφορούν αποκλειστικά στη στενά ιδιωτική (ερωτική) ζωή των συγκεκριμένων προσώπων.

Επιπλέον, όπως ορθά έκρινε η Αρχή, η δημοσίευση των επίμαχων φωτογραφιών, όπως έγινε από την εφημερίδα δεν είναι σε καμία περίπτωση επεξεργασία απολύτως αναγκαία για την εξασφάλιση του δικαιώματος πληροφόρησης επί θεμάτων δημοσίου ενδιαφέροντος, ενώ ταυτόχρονα συνιστά παραβίαση του πυρήνα του δικαιώματος προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των απεικονιζομένων προσώπων, καθόσον αφορά την ερωτική τους ζωή.

Θεωρούμε ότι με τις παραπάνω αποφάσεις επιλύεται ένα ζήτημα - και για το μέλλον - που αφορά την εφαρμογή του ν. 2472/1997 στον τύπο και αυτό είναι ιδιαίτερως θετικό, ιδίως διότι κατ' αυτόν τον τρόπο ενισχύεται το οπλοστάσιο προστασίας της ιδιωτικής ζωής από προσβολές που προέρχονται από ιδιώτες, όπως είναι οι φορείς του Τύπου. Είναι αναμενόμενο ότι οι προσβολές της ιδιωτικής ζωής από τον Τύπο δεν θα πάψουν, διότι πολλοί φορείς του χρησιμοποιούν πολλά μέσα για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του κοινού, ακόμα και με τη δημοσίευση πληροφοριών και φωτογραφιών που αφορούν την ιδιωτική ζωή δημόσιων προσώπων. Ελπίζουμε, τουλάχιστον, οι προσβολές αυτές να μη μείνουν αναπάντητες από την πολιτεία και τον νομοθέτη, ο οποίος καλείται να διαμορφώσει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο πλαίσιο που διαμορφώνεται σταο πεδίο των οπτικοακουαστικών μέσων.