Η θεώρηση ότι τα δημοσιεύματα σε δικτυακούς ιστοχώρους υπόκεινται στις αξιώσεις του παραπάνω νόμου έχει ως συνέπεια να ευθύνεται πέρα από τον συντάκτη του δημοσιεύματος και ο εκδότης, ο ιδιοκτήτης και ο διευθυντής μιας ιστοσελίδας, αλλά και ο παροχέας πρόσβασης. Η άποψη αυτή δεν θεμελιώνεται επαρκώς, καθώς ο νόμος αναφέρεται σε έντυπα, εφημερίδες και περιοδικά, ενώ με το άρθρο 4 § 10 του ν. 2328/1995 επεκτείνεται σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς.
Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Χώρας μας καθιστά σαφές ότι ο ν. 1178/1981 δεν βρίσκει εφαρμογή σε ηλεκτρονικούς τόπους και είναι πολύ σημαντική, διότι πλέον δεν μπορεί να υπάρχει αμφισβήτηση σχετικά με το εν λόγω θέμα.
Παρόμοια, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το Διαδίκτυο υπάγεται στις συνταγματικές διατάξεις για τα ΜΜΕ, καθώς η συνταγματική προστασία για τον τύπο (άρθρο 14 Σ) διατυπώνεται στενά, όπως προκύπτει ερμηνευτικά και από το άρθρο 15 § 1 Σ που ορίζει ότι οι προστατευτικές διατάξεις για τον τύπο διατάξεις του άρθρου 14 δεν εφαρμόζονται επί του κινηματογράφου, της φωνογραφίας, της ραδιοφωνίας, της τηλεόρασης και παντός άλλου παρεμφερούς μέσου μετάδοσης λόγου ή παράστασης. Είναι σαφές ότι και το Διαδίκτυο εμπίπτει στην εξαίρεση αυτή, ως παρεμφερές μέσο με αυτό των παραπάνω αναφερόμενων ηλεκτρονικών μέσων.
Ακολουθεί το κείμενο της απόφασης.
Αριθμός 1752/2007
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
A2' Πολιτικό Τμήμα
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Ιωάννη Παπανικολάου, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη, (κωλυομένου του Αντιπροέδρου και του αρχαιότερού του Αρεοπαγίτη), Ρένα Ασημακοπούλου, Χαράλαμπο Ζώη, Αθανάσιο Κουτρομάνο και Ιωάννη Παπουτσή, Αρεοπαγίτες. ΣΥΝΗΛΘΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του, στις 23 Απριλίου 2007, με την παρουσία και της γραμματέως Αικατερίνης Σιταρά, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Του αναιρεσείοντος: ..., ο οποίος παραστάθηκε μετά του πληρεξουσίου δικηγόρου του Ιωάννη Γεωργόπουλου . Του αναιρεσιβλήτου:..., ο οποίος παραστάθηκε αυτοπροσώπως με την ιδιότητα του ως δικηγόρος.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 18-12-2002 αγωγή του ήδη αναιρεσιβλήτου, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιώς. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 4730/2004 του ίδιου Δικαστηρίου και 469/2005 του Εφετείου Πειραιώς. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητά ο αναιρεσείων με την από 31-1-2006 αίτησή του. Κατά τη συζήτηση της αιτήσεως αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο εισηγητής Αρεοπαγίτης Ιωάννης Παπανικολάου ανέγνωσε την από 2-4-2007 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της κρινομένης αίτησης αναίρεσης. Ο πληρεξούσιος του αναιρεσείοντος ζήτησε την παραδοχή της αίτησης, ο πληρεξούσιος του αναιρεσιβλήτου την απόρριψή της, καθένας δε την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Ο αναιρεσείων στην αρχή του πρώτου λόγου της αίτησής του αναφέρεται στην παρ. 1 του άρθρου μόνου του ν.1178/1981 κατά την οποία "Ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται εις πλήρη αποζημίωσιν δια την παράνομον περιουσιακήν ζημίαν, ως και εις χρηματικήν ικανοποίησιν δια την ηθικήν βλάβην, αι οποίαι υπαιτίως επροξενήθησαν δια δημοσιεύματος, θίγοντος την τιμήν ή την υπόληψιν παντός ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 του ΑΚ υπαιτιότης, η κατά το άρθρο 919 του ΑΚ πρόθεσις και η κατά το άρθρο 920 του ΑΚ γνώσις ή υπαίτιος άγνοια συντρέχει εις τον συντάκτην του δημοσιεύματος ή, εάν ούτος είναι άγνωστος, εις τον εκδότην ή τον διευθυντήν συντάξεως του εντύπου". Ακολούθως στον ίδιο λόγο ο αναιρεσείων παραθέτει δύο παραδοχές της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης, εκείνη μεν κατά την οποία ιδιοκτήτης και εκδότης του ηλεκτρονικώς διατυπούμενου κειμένου και περιοδικώς επαναλαμβανόμενου με τα εκάστοτε συμβαίνοντα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, υπό τον τίτλο "...", το οποίο δημοσιεύεται σε συγκεκριμένη ηλεκτρονική διεύθυνση είναι η καθηγήτρια ..., και την άλλη, κατά την οποία υπάρχουν συνιδιοκτήτες και συνεκδότες του ίδιου ηλεκτρονικού τόπου (ηλεκτρονικής διεύθυνσης) μεταξύ των οποίων και αυτός (αναιρεσείων), για να μεμφθεί τελικά την ίδια απόφαση ότι με τις παραδοχές της αυτές και χωρίς περαιτέρω να δεχθεί ότι έχει τηρηθεί ο νόμιμος τρόπος αποκτήσεως των ιδιοτήτων αυτών εκ μέρους του, παραβίασε ευθέως την προαναφερόμενη ουσιαστικού δικαίου διάταξη της παρ. 1 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 και έτσι υπέπεσε στην πλημμέλεια από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ. Ο λόγος αυτός είναι αβάσιμος ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση, αφού από την άνω παρ. 1 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 προκύπτει σαφώς ότι αναφέρεται μόνο στην αστική ευθύνη του ιδιοκτήτη του εντύπου και δεν ρυθμίζει τα της ιδιοκτησίας κ.λ.π. της ηλεκτρονικής διεύθυνσης ή ηλεκτρονικού τόπου. Σε κάθε περίπτωση, ο λόγος αυτός είναι αλυσιτελής αφού πλήττει την επάλληλη και πλεοναστική παραδοχή της αναιρεσιβαλλομένης, δηλαδή εκείνη που στηρίζει την ευθύνη του αναιρεσείοντος στην ιδιότητά του ως συνιδιοκτήτη και συνεκδότη, ενώ η κύρια αιτιολογία του Εφετείου, που αυτοτελώς στηρίζει το διατακτικό της προσβαλλομένης, είναι ότι η ευθύνη του αναιρεσείοντος στηρίζεται στην ιδιότητά του ως συντάκτη του επιλήψιμου δημοσιεύματος.
ΙΙ. Κατά το άρθρο 559 αριθ. 8 εδ. α΄ ΚΠολΔ αναίρεση επιτρέπεται και αν το δικαστήριο παρά το νόμο έλαβε υπόψη πράγματα που δεν προτάθηκαν. Εν προκειμένω, ο αναιρεσείων μέμφεται την αναιρεσιβαλλομένη γιατί δέχθηκε ότι συντάκτης του επίμαχου δημοσιεύματος είναι αυτός, χωρίς ο ενάγων και ήδη αναιρεσίβλητος να ισχυρίζεται τούτο στην αγωγή του και έτσι το Εφετείο υπέπεσε στην πλημμέλεια από τον αριθμό 8 εδ. α΄ της ΚΠολΔ 559, ως λαβόν υπόψη πράγματα μη προταθέντα. Ο λόγος αυτός είναι αβάσιμος, γιατί από την επιτρεπτή επισκόπηση του δικογράφου της από 18.12.2002 ένδικης αγωγής από τον Άρειο Πάγο (ΚΠολΔ 561 παρ. 2), σαφώς νοηματικά συνάγεται, από το σύνολο του περιεχομένου της, ότι ο ενάγων ισχυρίζεται, κατά κύριο λόγο, ότι συντάκτης του επίμαχου ηλεκτρονικού κειμένου είναι ο εναγόμενος και ήδη αναιρεσείων, ότι, δηλαδή, αυτός "έγραψε" και εν συνεχεία δημοσίευσε το εν λόγω κείμενο.
ΙΙΙ. Από τη διάταξη του άρθρου 559 αρ. 19 ΚΠολΔ προκύπτει, ότι λογικώς η έλλειψη νόμιμης βάσης της απόφασης σημαίνει την αδυναμία αναιρετικού ελέγχου της ακολουθίας της δικανικής κρίσης ως προς την εφαρμογή διάταξης ουσιαστικού νόμου, ιδίως λόγω έλλειψης, ή ανεπάρκειας ή αντιφατικότητας των αιτιολογιών, για ζήτημα που ασκεί ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης (ΑΠ 225/2005). Εν προκειμένω, ο αναιρεσείων στον τρίτο λόγο αναίρεσης, από τον αριθμό 19 της ΚΠολΔ 559, (πρώτο μέρος) πλήττει την αναιρεσιβαλλομένη για αντιφατικές, κατ΄ αυτόν, αιτιολογίες, διότι δέχεται ότι οι χαρακτηρισμοί του επιλήψιμου δημοσιεύματος ότι ο ανωνύμως αναφερόμενος σ΄αυτό είναι "άγνωστος μεταξύ αγνώστων" στο Υπουργείο Εξωτερικών, ότι "δεν ήταν Ειδικός Σύμβουλος στο Υπουργείο αυτό", ότι "όσα έχει κάνει στη ζωή του μάλλον είναι αέρας κοπανιστός" και ότι "αέρας κοπανιστός θα φαντάζει σε λίγο καιρό το πέρασμά του από το Πανεπιστήμιο", αφορούν τον αναιρεσίβλητο ενάγοντα, τον οποίο και "φωτογραφίζουν" και ότι πάντα ταύτα είναι ψευδή, συκοφαντικά και υβριστικά, ενώ ταυτόχρονα δέχεται αντιφατικά, κατά τον αναιρεσείοντα, ότι ολόκληρη η Πανεπιστημιακή Κοινότητα (Διδακτικό - Διοικητικό Προσωπικό, Φοιτητές) εγνώριζαν, ότι ο ενάγων ήταν, πράγματι, Ειδικός Σύμβουλος στο Υπουργείο Εξωτερικών και ότι η ιδιότητά του αυτή προσμετρήθη στα προσόντα του για την εκλογή του ως Επίκουρου Καθηγητή στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Οι παραδοχές, όμως, αυτές, πάντοτε κατά τον αναιρεσείοντα, βρίσκονται σε αντίθεση, "διότι δεν είναι δυνατόν οι λαβόντες γνώση του δημοσιεύματος να γνωρίζουν ότι ο ενάγων ήτο πράγματι Ειδικός Σύμβουλος στο ΥΠ.ΕΞ και ταυτόχρονα να θεωρούν ότι το δημοσίευμα αφορά τον ίδιο ως άγνωστο μεταξύ αγνώστων στο Υπουργείο αυτό". Ο λόγος αυτός κατά το πρώτο αυτό μέρος του είναι αβάσιμος, αφού δεν υπάρχει καμιά αντίφαση μεταξύ των παραδοχών τούτων της αναιρεσιβαλλομένης. Πράγματι, είναι λογικώς δυνατόν οι λαβόντες γνώση του επίμαχου δημοσιεύματος να γνώριζαν ότι ο ενάγων ήταν πράγματι Ειδικός Σύμβουλος του ΥΠ.ΕΞ. και συγχρόνως να θεωρούσαν ότι το δημοσίευμα αυτό αφορά τον ενάγοντα και ότι τούτο είναι ψευδές και συκοφαντικό όσον αφορά το ισχυριζόμενο γεγονός, πως ο ενάγων ήταν άγνωστος μεταξύ αγνώστων στο Υπουργείο αυτό. Με το δεύτερο μέρος του ίδιου λόγου ο αναιρεσείων μέμφεται και πάλι την αναιρεσιβαλλομένη για πλημμέλεια από τον αριθμό 19 της ΚΠολΔ 559 (ανεπαρκείς αιτιολογίες) και συγκεκριμένα ενώ δέχεται ότι τα περί "αέρα κοπανιστού" ως προς την απόδοση του ενάγοντα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, που αναφέρονται στο επιλήψιμο δημοσίευμα, αποτελούν ύβρη κατά του ενάγοντος, με ειδικό σκοπό εξύβρισης αυτού από μέρους του συντάκτη του δημοσιεύματος εναγομένου και ότι κατά το παρελθόν είχαν δημοσιευθεί στην ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση υπό τον αυτό τίτλο "..." σχόλια που αφορούσαν και άλλους καθηγητές, μεταξύ των οποίων και τον εναγόμενο, πλην, όμως, τα δημοσιεύματα αυτά ήσαν "καλοπροαίρετα, δεν υπερβαίνουν το προσήκον από τις περιστάσεις μέτρο και δεν προκύπτει από το περιεχόμενό τους σκοπός εξυβρίσεως", στη συνέχεια το Εφετείο δεν αναφέρει το περιεχόμενο των προηγούμενων αυτών σχολίων για να συγκριθεί τούτο με το ένδικο δημοσίευμα. Αλλά και η αιτίαση αυτή κατά της προσβαλλομένης είναι αβάσιμη γιατί δεν αποτελεί έλλειψη νόμιμης βάσης, υπό την μορφή της ανεπαρκούς αιτιολογίας, η μη περαιτέρω αναλυτική αναφορά στην προσβαλλομένη των άλλων μη ένδικων δημοσιευμάτων, στα οποία πλεοναστικώς, στα πλαίσια επιχειρηματολογίας, αναφέρθηκε γενικώς το Εφετείο, αφού το αποδεικτικό πόρισμα της αναιρεσιβαλλομένης εκτίθεται με σαφήνεια και πληρότητα σ΄αυτή.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 31-1-2006 αίτηση του ..., για αναίρεση της 469/2005 απόφασης του Εφετείου Πειραιώς. Και Καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στη δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου, την οποία ορίζει στο ποσό των χιλίων εκατόν εβδομήντα (1.170) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 4 Ιουλίου 2007. Και Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση, στο ακροατήριό του στις 13 Ιουλίου 2007.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
"Ο λόγος αυτός είναι αβάσιμος ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση, αφού από την άνω παρ. 1 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 προκύπτει σαφώς ότι αναφέρεται μόνο στην αστική ευθύνη του ιδιοκτήτη του εντύπου και δεν ρυθμίζει τα της ιδιοκτησίας κ.λ.π. της ηλεκτρονικής διεύθυνσης ή ηλεκτρονικού τόπου."
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο Α2 τμήμα του Αρείου Πάγου κάνει προφανώς γαργάρα το γεγονός ότι ένα "έντυπο", ακόμα και κατά την έννοια του Ν.1178/1981 δεν είναι μόνο τα έντυπα που τυπώνονται σε χαρτί. Ο νόμος του 1938 δίνει άλλο ορισμό. Τον προβληματισμό για την έλλειψη κάθετης διάρθρωσης κι επιχειρηματικής δομής στον χώρο των ιστοσελίδων τον αντιλαμβάνομαι ως λόγο περιορισμένης εφαρμογής του Ν.1178/1981. Το να θεωρήσουμε όμως ότι οι ιστοσελίδες εμπίπτουν στο 15Σ. τη στιγμή που υπάρχει το 5Α Σ. και οι ειδικοί περιορισμοί του και να θεωρηθεί το διαδίκτυο ως μέσο παρεμφερές με την ραδιοτηλεόραση και τον κινηματογράφο νομίζω ότι οδηγεί σε σκέψεις στις οποίες ο ν.1178/1981 θα ήταν παράδεισος.